door Anne-Marie van den Boomen
Jasper is 14 jaar als hij voor de rechtbank moet verschijnen. Ondanks zijn psychische kwetsbaarheid moet hij vast blijven zitten, omdat er geen geschikte plek beschikbaar is buiten de gevangenis. Volgens de Raad voor de Kinderbescherming kan Jasper pas vrijgelaten worden als er een passende klinische behandeling voor hem is gevonden. Dit verhaal benadrukt het dilemma waar veel jongeren en hun families mee worden geconfronteerd: blijven ze op het criminele pad, of krijgen ze de hulp die ze nodig hebben?
Waar alles begon
Mirjam vertelt hoe het op de basisschool begon: “Eigenlijk was Jasper enorm overprikkeld als hij op school was geweest. Dat uitte zich dan thuis, bijvoorbeeld in enorme woede aanvallen. Op school had hij dat ook.” Hier begon de zoektocht van het gezin naar de juiste plek voor hun zoon. Eerst ging Jasper naar het speciaal onderwijs, waar hij helaas na drie dagen niet meer terug kon komen. Daarna leerde het gezin alle hoeken van de jeugdzorg kennen. Van klinische opname tot zorgboerderij, en van dagbesteding tot crisisopvang.
Decentralisatie van de jeugdzorg
Een oorzaak van die moeilijke zoektocht naar de juiste hulp, is de decentralisatie van de jeugdzorg. Sinds 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor de inkoop van jeugdhulp. Dit brengt verschillende uitdagingen met zich mee. Madelon Ultee, Landelijk beleidsmedewerker bij de Raad voor de Kinderbescherming, legt uit: “We zien nu dat het inkopen van een divers zorgaanbod erg ingewikkeld is voor gemeenten.”
Deze inkoop is onder andere ingewikkeld voor gemeenten door de beperkte budgetten. Maar niet alleen het budget speelt een rol. Ook het hebben van de juiste kennis bepaalt of een kind in de gemeente de juiste hulp krijgt. Ultee: “Voor kleine gemeenten is het moeilijk om een divers zorgaanbod in te kopen. Ze hebben het geld niet, maar ook de kennis ontbreekt. En dat is eigenlijk ook een opgave die je bijna niet van een gemeente kunt vragen.”
Rol van de Raad voor de Kinderbescherming
Eveline Verburg raakte als raadsonderzoekers betrokken bij het gezin. Voor moeder Mirjam, die door de zoektocht in de jeugdzorg naar eigen zeggen is ‘verhard’, voelde Eveline gelijk vertrouwd. Verburg vertelt over het contact met Jasper: “Ik zocht ook altijd hoe ik ervoor kon zorgen dat ik het gesprek goed met hem kon voeren. Dus dat betekende dat ik bijvoorbeeld in de jeugdgevangenis met hem ging voetballen en ondertussen stelde ik hem alle vragen die ik wilde stellen.”
Als raadsonderzoeker doet Verburg onderzoek om uiteindelijk een advies te geven over welke straf een jongere gaat helpen. Samen met een gedragsdeskundige geeft ze advies aan een rechtercommissaris. Ze legt uit: “De rechtercommissaris wil vooral weten of een jongere buiten de politiecel of de jeugdgevangenis de inhoudelijke behandeling van zijn zaak kan afwachten.” In de zaak van Jasper was het destijds een uitdaging om een geschikte plek te vinden. Er moest landelijk gekeken worden voor de juist expertise, maar via de gemeenteroute is dat een lange weg.
“Het is vaak een enorme uitdaging om de juiste zorg en omgeving te vinden waar een jongere zich echt thuis kan voelen”
Passende zorg
“Het dilemma om een passende plek en passende zorg te vinden voor jongeren zoals Jasper horen we vaak terug van jeugdprofessionals”, zegt Danisa Latuhihin, adviseur jeugdcriminaliteit bij het CCV. “Het is vaak een enorme uitdaging om de juiste zorg en omgeving te vinden waar een jongere zich echt thuis kan voelen en de juiste hulp kan krijgen. Oorzaken, naast de decentralisatie van de jeugdzorg, zijn onder meer een structureel tekort aan geschikte plekken en behandelcentra. Deze capaciteitsproblemen leiden tot lange wachtlijsten, waardoor jongeren vaak langer dan wenselijk in tijdelijke of niet-passende voorzieningen moeten verblijven. Ook de versnippering van zorgaanbieders en een gebrek aan samenwerking tussen verschillende instanties zorgen ervoor dat jongeren en hun gezinnen vaak van de ene naar de andere plek worden gestuurd.”
“Dit probleem is dan ook niet zomaar opgelost,” zegt Latuhihin. Ook het CCV heeft hier geen kant-en-klare oplossingen voor. Latuhihin: “Deze grote opgave vraagt de nodige tijd en inzet van betrokken partijen. De Hervormingsagenda Jeugd draagt hier positief aan bij.”
Wijzigingen in de Jeugdwet
De zoektocht naar de juiste hulp loopt als een rode draad door het verhaal. Om te bevorderen dat gemeenten kunnen voorzien in een toereikend aanbod van specialistische jeugdhulp, heeft de overheid met de Wet verbetering beschikbaarheid jeugdzorg diverse wijzigingen opgenomen in de Jeugdwet. Tot 8 september kan je nog reageren op dit wetsvoorstel.
